Ký Ức Về Ngày Giải Phóng: Nayan Chanda và Cuộc Chiến Kết Thúc

Vào trưa ngày 30 tháng 4 năm 1975, khoảnh khắc lịch sử đã được ghi dấu khi chiếc xe tăng mang cờ nửa xanh nửa đỏ lao nhanh về phía cổng Dinh Độc Lập, báo hiệu sự kết thúc của một cuộc chiến dài dằng dặc tại Việt Nam. Nayan Chanda, lúc đó là phóng viên của tạp chí "Far Eastern Economic Review", đã hiện diện tại nơi diễn ra sự kiện này, và những ký ức của ông vẫn còn vẹn nguyên cho đến ngày hôm nay.

Khoảnh Khắc Lịch Sử

Lúc 11h25 sáng, tiếng nổ lớn vang lên, khiến Nayan Chanda không thể ngồi yên. Ông lao ra đường với máy ảnh trong tay, tự nhủ "Họ đến rồi". Xe tăng tiến vào Dinh Độc Lập, và ông đã có cơ hội chụp lại khoảnh khắc binh lính chạy vào sân, cũng như chứng kiến Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Dương Văn Minh đứng chờ ở cầu thang để đọc tuyên bố đầu hàng. "Đó là ký ức sâu sắc nhất trong cuộc đời 50 năm làm báo của tôi," Chanda chia sẻ với VnExpress.

Hành Trình Trở Thành Phóng Viên

Năm 1974, trong thời gian làm việc tại một trường đại học ở Pháp, Nayan Chanda nhận lời mời trở thành phóng viên thường trú tại Sài Gòn. Ông bắt đầu viết bài cho tờ Far Eastern Economic Review từ tháng 7 năm đó. Khi cuộc chiến ngày càng căng thẳng vào tháng 3 năm 1975, ông cảm nhận rằng thời điểm kết thúc gần kề khi quân giải phóng mở chiến dịch tấn công Tây Nguyên.

Dù ban biên tập yêu cầu ông rời khỏi Sài Gòn để đảm bảo an toàn, Chanda đã quyết định ở lại. Ông không chỉ muốn làm báo mà còn khao khát chứng kiến sự chuyển mình lịch sử của đất nước này. Ông đã gia nhập đội ngũ cộng tác viên cho Reuters, làm việc từ văn phòng bên kia công viên, gần Dinh Độc Lập.

Những Ngày Cuối Cùng Của Chiến Tranh

Ngày 28 tháng 4, Sài Gòn trở nên hỗn loạn với dòng người di tản. Chanda chuyển đến khách sạn Continental, nơi ông nghĩ sẽ an toàn hơn nếu có pháo kích. Tại đây, ông gặp gỡ những người nước ngoài khác, liên lạc qua radio với đại sứ quán Mỹ, giúp ông nắm bắt thông tin về tình hình đang diễn ra.

Vào sáng ngày 30 tháng 4, Chanda đã chứng kiến cảnh tượng hãi hùng khi hàng nghìn người cố gắng tràn vào đại sứ quán Mỹ, trong khi lính thủy quân lục chiến tìm cách ngăn họ lại. Điều này cho thấy sự tuyệt vọng và hoảng loạn của người dân trước viễn cảnh chiến tranh sắp kết thúc.

Cuộc Xâm Nhập Vào Dinh Độc Lập

Khi xe tăng húc đổ cổng Dinh Độc Lập, Chanda đã chụp ảnh những người lính mang cờ Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam (Mặt trận) tiến vào. Một hình ảnh đặc biệt mà ông nhớ mãi là hình ảnh một chiến sĩ giải phóng trẻ tuổi cảm nhận tấm thảm đỏ tại tầng hai của Dinh. "Hình ảnh đó in sâu trong tôi, nó biểu trưng cho sự chuyển giao quyền lực," ông nói.

Trước sự sợ hãi ban đầu, Chanda cảm nhận được sự nhẹ nhõm bao trùm khi chiến tranh kết thúc. Không khí Sài Gòn tràn đầy niềm vui; mọi người bắt đầu đổ ra đường, trò chuyện với các chiến sĩ giải phóng, đặt câu hỏi và thể hiện sự hiếu kỳ về những người lính mà họ chưa từng thấy trước đó.

Thời Khắc Bình Yên Sau Chiến Tranh

Sau khi rời Dinh Độc Lập, Chanda cùng 15 nhà báo khác tìm đến quán cà phê gần khách sạn Continental. Họ mất liên lạc với bên ngoài nhưng vẫn nghe được những thông tin từ đài VOA và BBC. Bất chấp lo ngại của thế giới về tình hình tại Việt Nam, thực tế lại hoàn toàn khác – mọi thứ diễn ra khá bình yên và ổn định.

Ông mô tả thời điểm 11h30 ngày 30/4 là một khoảnh khắc kịch tính của thế kỷ, đánh dấu thắng lợi của một dân tộc trong cuộc chiến giành độc lập. Tối hôm đó, Chanda đã cảm nhận được sự thanh thản khi không còn nghe tiếng súng hay trực thăng, lần đầu tiên sau nhiều năm.

Trở Lại Việt Nam Qua Các Thế Hệ

Tháng 7 năm 1975, Nayan Chanda rời Sài Gòn. Trong suốt 50 năm qua, ông đã quay lại thành phố này 8 lần, trong đó có dịp kỷ niệm 10 năm thống nhất vào tháng 4 năm 1985. Lần trở lại ấy, ông nhận thấy Việt Nam đang đối mặt với nhiều khó khăn, đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế.

Ông chia sẻ rằng sự hòa giải giữa các chế độ và hệ thống khác nhau không thể diễn ra một cách nhanh chóng. Tuy nhiên, quá trình hàn gắn vết thương chiến tranh đã dần dần diễn ra, và sau nửa thế kỷ, sự đoàn kết của dân tộc đã mạnh mẽ hơn rất nhiều.

Đón Chào Kỷ Niệm 50 Năm Thống Nhất

Sáng 25 tháng 4 năm 2025, Nayan Chanda trở lại Việt Nam để tham dự lễ kỷ niệm 50 năm thống nhất. Từ khách sạn trên đường Đồng Khởi, ông chứng kiến khung cảnh đầy sức sống của đất nước, với đông đảo người dân mặc áo đỏ, tay vẫy cờ Tổ quốc đi trên những con đường được trang hoàng.

"Khi tôi nhìn lại, mọi thứ mới rõ ràng. 50 năm là một hành trình dài và đáng tự hào của Việt Nam," ông nói.

Tóm lại, ký ức về ngày giải phóng không chỉ là dấu mốc quan trọng trong lịch sử Việt Nam, mà còn là hành trình hồi sinh và trưởng thành của cả một dân tộc. Những trải nghiệm của Nayan Chanda trong những ngày cuối cùng của cuộc chiến đã góp phần tạo nên bức tranh lịch sử đầy ý nghĩa, phản ánh sức mạnh và nghị lực của nhân dân Việt Nam trong hành trình tìm kiếm tự do và độc lập.